Enigmatyczne skrótowce w nazwach leków. Co oznaczają popularne akronimy?

Akronimy, inaczej skrótowce, to słowa stworzone poprzez skrócenie dłuższego słowa lub wyrażenia. Dokonuje się tego najczęściej poprzez zestawienie ze sobą pierwszych liter lub sylab danego wyrażenia. Choć zasady poprawnej polszczyzny nie są przedmiotem codziennej pracy farmaceutów, to akronimy – wbrew pozorom – często im towarzyszą [1]. Akronimy często stanowią fragment nazwy produktów leczniczych, a jednocześnie zawierają wiele informacji o leku – trzeba jedynie znać ich znaczenie. Mogą określać m.in. postać lub skład leku, szybkość uwalniania substancji czynnej bądź miejsce rozpadu. O ile akronimy mogą rzeczywiście stanowić źródło cennych informacji o leku, o tyle zdarzają się sytuacje, że mogą wprowadzać odbiorców w błąd. Nierzadkie są sytuacje, gdy lekarze lub farmaceuci obawiają się wymiany leku na jego biorównoważny preparat, z uwagi na wątpliwości dotyczące m.in. jego kinetyki uwalniania [2].

Tak jak wspomniano powyżej, akronimy nie są zbiorem przypadkowych liter, a stanowią informację o danym produkcie leczniczym. Producenci posiadają pełną dowolność w stosowaniu i dodawaniu skrótowców, przez co istnieje wiele różnych akronimów, znaczących dokładnie to samo. Ich mnogość może okazać się niekiedy przytłaczająca, jednak warto znać ich znaczenie. Skrótowce podzielić na 7 grup, z czego każda skupia się na innej właściwości danego leku. Są to:

1. miejsce rozpadu leku;

2. postać leku;

3. skład leku;

4. nazwa substancji aktywnej;

5. szybkość uwalniania substancji czynnej;

6. firma produkująca lek;

7. inna cecha [2,3].

Akronimy – miejsce rozpadu leku

Poszczególne produkty lecznicze mogą mieć różne miejsce swojego rozpadu. Mogą ulegać degradacji już w jamie ustnej, a także w żołądku bądź poszczególnych fragmentach jelit, w zależności od pH w nich panującego. W związku z tym powstały następujące akronimy:

• Q-TAB (and. quick tablet) – tabletki szybko ulegające rozpadowi w jamie ustnej.

• ODT (ang. orally disintegrating tablet, orodispersible tablet) – tabletka ulegająca rozpadowi w jamie ustnej.

• SWIFT – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej.

• ORO (ang. orodispersible) – tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej.

• MELT – liofi lizat doustny do umieszczania pod językiem.

• RPD – liofi lizat doustny do umieszczania na języku.

• SL (ang. sublingual) – tabletka, ulegająca rozpadowi pod językiem.

• EC (ang. enteric-coated) – lek z otoczką jelitową, uwalniający substancję leczniczą w jelicie.

• EN (ang. enteric) – lek dojelitowy.

• OCAS (ang. oral controlled absorption system) – doustny system kontrolowanej absorpcji.

Akronimy – postać leku

Akronimy występują zazwyczaj w nazwach leków podawanych doustnie. Wśród nich istnieje wiele różnych postaci, w tym tradycyjne tabletki, proszki, kapsułki, granulaty, roztwory, czy zawiesiny.

Najpowszechniejsze skrótowce określające postać leku to:

• BS (ang. hydrodynamically balanced system) – system hydrodynamicznie zrównoważony, kapsułki flotacyjne.

• DIS (ang. dissolve) – tabletki doustne do sporządzania zawiesiny.

• QUICKTAB – tabletki doustne przeznaczone do sporządzania zawiesiny doustnej, rozpadające się w jamie ustnej.

Akronimy – skład leku

Skrótowce są również często pomocne w przypadku leków złożonych lub tych, które posiadają wyższą dawkę niż standardowa.

Najpopularniejsze to:

• Forte – dawka leku jest większa niż standardowo.

• Max – dawka leku jest większa niż standardowo.

• Comb – lek zawiera co najmniej 2 substancje lecznicze w określonych dawkach.

Akronimy – nazwa substancji czynnej

Wiele nazw leków zawierają także akronimy, które określają nazwę zawartej w nich substancji czynnej. Niektóre z nich przeszły do powszechnego użycia, jak np. APAP. Inne są zrozumiałe jedynie dla specjalistów:

• APAP – acetyl-p-aminophenol;

• ACC – N-acetylocysteina;

• ASA – kwas acetylosalicylowy;

• HCT – hydrochlorotiazyd.

Akronimy – szybkość uwalniania substancji leczniczej

Postaci leków mogą różnić się między sobą drogą podania, miejscem rozpadu czy właściwościami fizykochemicznymi. Inną różnicującą je cechą jest także kinetyka uwalniania substancji czynnej. Związek aktywny może uwalniać się zgodnie z kinetykę 0, I lub II rzędu.

Ze względu na szybkość uwalniania substancji czynnej, wyróżnia się następujące skrótowce:

• CR (ang. control release) – leki o kontrolowanym uwalnianiu.

• MR (ang. modified release) – leki o zmodyfikowanym uwalnianiu.

• Modutab – leki o modyfikowanym uwalnianiu.

• SR (ang. slow release, sustained release) – leki o spowolnionym uwalnianiu.

• SR-E (ang. slow release-extension) – leki o przedłużonym, spowolnionym uwalnianiu.

• RETARD – leki o spowolnionym uwalnianiu.

• XR (ang. extended release) – leki o przedłużonym uwalnianiu.

• XL (ang. extended liberation) – lek o przedłużonym uwalnianiu.

• PROLONGATUM – lek o przedłużonym uwalnianiu.

• LONG – lek o przedłużonym uwalnianiu.

• UNO – lek o przedłużonym uwalnianiu.

• GITS (ang. gastrointestinal therapeutic system) – tabletki o przedłużonym uwalnianiu.

• LA (ang. long acting) – lek o długim działaniu.

• DEPOT – lek o długim działaniu.

• ZOK (ang. zero-order kinetics) – lek uwalniający substancję leczniczą zgodnie z kinetyką zerowego rzędu.

• ZK (ang. zero-order kinetics) – lek uwalniający substancję leczniczą zgodnie z kinetyką zerowego rzędu.

Akronimy – producent leku

W nazwie leku można także umieścić akronim oznaczający producenta danego produktu leczniczego. Najpopularniejsze skrótowce, oznaczające pochodzenie leku to:

• GSK – GlaxoSmithKline;

• PPH – Polpharma;

• TZF – Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne;

• WZF – Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne.

Inne akronimy

Tak jak wspomniano we wstępie, producenci leków mają pełną dowolność w tworzeniu i używaniu akronimów w ich produktach. W związku z tym istnieje szereg leków, których nazwy zawierają skrótowce o unikatowym znaczeniu. Są to m.in.:

• Kryotab™ – rodzaj technologii ODT, w której substancja lecznicza, substancje pomocnicze oraz cząstki rozdrobnionego lodu o określonej średnicy zostały zmieszane w niskiej temperaturze, a następnie poddane tabletkowaniu i liofilizowaniu.

• Lyoc® – rodzaj technologii ODT, w której liofilizacji poddaje się emulsje typu O/W o konsystencji pasty, umieszczone bezpośrednio w gniazdach blistrów.

• Nanocrystal™ – rodzaj technologii ODT, w której liofilizuje się sporządzone koloidalne rozproszenie substancji leczniczej (o cząstkach poniżej 2 μm) z substancjami pomocniczymi rozpuszczonymi w wodzie.

• Quicksolv® – rodzaj technologii ODT, która polega na ekstrakcji wody, przy zastosowaniu rozpuszczalnika organicznego mieszającego się z wodą.

• Zydis® – rodzaj technologii ODT, w której liofilizuje się substancję leczniczą zawieszaną bądź rozpuszczoną w roztworze[3].

mgr farm. Maria Bialik

Artykuł został opublikowany w czerwcowym wydaniu kwartalnika "Świat Przemysłu Farmaceutycznego".